Ποτε ξεκινά το «Σαρανταλείτουργο» για τα Χριστούγεννα και τι συμβολίζει;

Το Σαρανταλείτουργο — που στις εκκλησιαστικές γραμμές ονομάζεται επίσης «Τεσσαρακονταλείτουργον» — είναι μία πνευματική και λειτουργική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας.

Συνοπτικά, σημαίνει:

► Την τέλεση της Θεία Λειτουργία επί σαράντα (40) συνεχείς ημέρες — ή κατά το δυνατόν — κατά την ιερή περίοδο της νηστείας πριν από την εορτή των Χριστουγέννων.

► Την τέλεση γίνεται «υπέρ ζώντων και κεκοιμημένων», δηλαδή ο ιερέας μνημονεύει ονόματα ζώντων για υγεία και κεκοιμημένων για ανάπαυση.

► Η παράδοση αυτή συνδέεται με την ιδέα ότι η Θεία Λειτουργία είναι όχι μόνο λατρευτική, αλλά και ικετευτική/πρεσβευτική. Η μνήμη των κεκοιμημένων θεωρείται έκφραση αγάπης και φροντίδας της ζωντανής Εκκλησίας προς όσους έχουν «προπορεύσει».

Γιατί και πώς τελείται

Η ιστορική βάση της πρακτικής: Σύμφωνα μ’ εκκλησιαστικές πηγές, η μνήμη των κεκοιμημένων έως την τεσσαρακοστή ημέρα μετά την κοίμησή τους (ημέρα 40) είχε καθιερωθεί ήδη από την αρχαιότητα. Από τη συνήθεια αυτή, προήλθε η πρακτική του Σαρανταλείτουργου στην περίοδο της νηστείας των Χριστουγέννων.
Η λειτουργική διάσταση: Η Εκκλησία προσκαλεί τους πιστούς «πυκνότερα» να συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία και την νηστεία ως τρόπο προετοιμασίας για τη μεγάλη εορτή της Γεννήσεως του Χριστού.

Τι χρειάζεται ο πιστός

► Να καταθέσει — συνήθως — ονόματα να μνημονευθούν στην Προσκομιδή της Θείας Λειτουργίας (ζώντων και κεκοιμημένων).

► Να συμμετέχει όσο το δυνατόν στη λειτουργική ζωή (να πηγαίνει στην Εκκλησία, να μεταλαμβάνει αν μπορεί).

► Να τηρήσει την νηστεία (που συνοδεύει την περίοδο) και να εντείνει την προσευχή, την καλή ζωή, την ελεημοσύνη. Η νηστεία δεν είναι μόνο σωματική αποχή, αλλά «νηστεία της ψυχής».

Το Σαρανταλείτουργο δεν είναι «μαγική» πράξη αυτομάτως που «υπερμεταφέρει» ωφέλεια χωρίς προετοιμασία · η Εκκλησία τονίζει ότι η συμμετοχή πρέπει να είναι συνειδητή, με μετάνοια και πνευματική διάθεση.

Τι ισχύει για το 2025

H περίοδος της νηστείας πριν τα Χριστούγεννα (και κατ’ επέκταση η περίοδος που συνήθως τελείται το Σαρανταλείτουργο) διαμορφώνεται ως εξής:

Η νηστεία των Χριστουγέννων ξεκινά στις 15 Νοεμβρίου 2025.
Λήγει την 24 Δεκεμβρίου 2025, παραμονή της εορτής των Χριστουγέννων.
Στην πράξη, το Σαρανταλείτουργο δηλαδή η σειρά των 40 λειτουργιών, αναμένεται να πραγματοποιηθεί στην πλειονότητά του μέσα σ’ αυτή την περίοδο της νηστείας, όσο το επιτρέπουν

οι τοπικές ενορίες/μοναστήρια. (Δεν υπάρχει πάντοτε ακριβώς πλήρες καθημερινό ×40 για κάθε εκκλησία, λόγω πρακτικών περιορισμών)

Όσον αφορά τη νηστεία:

Από την αρχή της νηστείας έως περίπου τις 17 Δεκεμβρίου επιτρέπεται ψάρι κατ’ εξαίρεση σε Σάββατα-Κυριακές και ειδικά στην εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) ανεξαρτήτως ημέρας.

Από περίπου 18 έως 23 Δεκεμβρίου περιορίζεται σε λάδι η κατάλυση, ενώ την παραμονή των Χριστουγέννων 24/12 τηρείται αυστηρή νηστεία, εκτός αν πέσει Σάββατο ή Κυριακή.